Аз зани асир асирзода мерӯяд.
Дар яке аз маҷмуаҳои маҷаллаи «Оила ва Ҷамъият», ки дар Узбакистон ба нашр расидааст, дар мавриди мавқеъи зан дар ҷомеъа назарияи таассубовар баён шудааст. Ин маҷалла ба назар ҳамчун василае барои контроли мавқеъи зан дар ҷомеа буда, аз сару либос пӯшии зан шурӯъ карда то аҷзои зиндагии фардии ӯро мехоҳад мутобиқ бар суннатҳои ҳоким дар ҷомеъа танзим кунад ва шахсияти ӯро бо кору бори зиндагии оилавӣ маҳдуд кунад ва ҳаргиз нагзорад то ӯ по фаротар аз ин маҳдуда бигзорад. Маҷаллаи мазкур ба занон меомӯзонад, ки чи гуна шавҳарро истиқбол бояд гирифт ва чи тавр эҳтироми ӯро ба ҷо овард, таъбашро хуш гардонд... ва ғайра. Воқеан дар фарҳанги мардуми Осиёи марказӣ дар мавриди мавқеи зан як фаҳмиши асримиёнагӣ боқист, ва мувофиқи он зане, ки шавҳар мекунад, насиҳати ҷониби падару модар ба ӯ чунин аст, ки ҳамеша бо гапу кори шавҳар ва падару модари шавҳар амал кунад, ҳаргиз амале накунад, ки боиси хашми шавҳар ё падару модари шавҳар бигардад. Хулоса ин аст, ки барои зан як муҳити тарсу ваҳм офарида мешавад ва ӯ мисли як одами дуюмдараҷа дар хонаи шавҳар рӯзгор дошта доимо дар андешаи он аст, ки мабодо як ҳаракат ё амали ӯ боиси хушунат ё ҷангу ҷидоли оилавӣ гардад. Чунки ҳаққу ҳуқуқи ин зан дар хонаи шавҳар на танҳо аз шавҳар ва падару модар, балки бародарону хоҳарони шавҳар ҳам камтар аст. Дар натиҷа тарсу ҳарос ҳамеша дар вуҷуди зан нуҳуфтааст ва чуноне ки медонем, тарсу ҳарос нишонае аз хӯйю атвори ғуломианд. Модаре, ки дар ин миён фарзанд ба дунё меорад, он атвори ғуломиро ба фарзандаш тавассути шири синааш интиқол медиҳад. Чуноне ки Хоҷа Ҳофиз мефармояд; «бо шир андарун шуду бо ҷон бадар шавад». Бар идомаи суханони Хоҷа Ҳофиз, гуфтаи Абдурауф Фитрат хеле мувофиқ аст дар ин маврид; «зане, ки асир бошад, аз ӯ асирзода мерӯяд». Дар чунин фарҳанг, ки зан - модарро ба ғуломӣ мубталло сохтааст, аз ин гуна модар ғуломзода мерӯяд, яъне манкурт (ишора ба асари Чингиз Айтматов). Ин манкурти асри бисту якум шахси ғайри фаъол аст, ғайри фаъол ин ҷо ба маъниест, ки ӯ танҳо олами мавҷударо ба хотири хӯрдан ва зебоии одамиро танҳо дар сару либос пӯшидан мебинаду халос.
Вазиронро ҳам занони асир зодаанд
Зан, ки ҳастии ҳамаи мо ва ҷомеъаи мо зи ҳастии ӯст, мо дар ниҳодаш хӯю хавоси ғуломӣ ниҳодаем ва ӯро иҷборан ба як фарди ғайри фаъол дар ҷомеъа мубтало кардаем ва ӯро аз воқеъияти ҳастии худ бехуд кардаем. Ва ҳамагии мо, аз доро шурӯъ карда то фақир, аз олим то вазир зодаи ҳамин модари асирзодаем. Мутаассифона аз ин гуна зан - модар танҳо ҳамон фарди сустаносирро мунтазир будан лозим асту халос, зеро ингуна фарҳанге, ки ин модар зодаи он аст, ҳаргиз қудрати «шери худову рустами дастон» зоиданро надорад. Ин сустаноcир як шахси ғайри фаъол буда, на аз аслу на аз воқеияти ҳоли хеш воқиф аст, чунки сустаносир фарде аст беҷавҳар. Фикру фаҳми сустаносир танҳо ба як чиз банд асту халос; чи гуна ба афроди масъул хушомад бигӯяд, то ки дар ҷомеъа соҳибмансаб ва соҳиби иззату эҳтиром гардад, ӯ роҳи дигарро барои таборузи шахсияти худ намебинад.
Даҳшатнок ин аст, ки ин гуна ашхос яъне сустаносир, аз ғизои маънавӣ маҳрум буда, тафаккури ин гуна ашхос барои дарки олами воқеъӣ ё шинохти асли хеш (Худӣ - ба истилоҳи Меҳмоншоҳ) ҷавҳари одамӣ қодир нест ба мисли Манкурт - қаҳрамони асари машҳури Чингиз Айтматов. Аз ин ҷиҳат ҷисми ӯ ғизо мегираду ишкамбузургии ӯ ин андешаро собит месозад. Ӯ маънии зиндагиро аз ин бештар дарк нахоҳад кард, чунки дарки олами воқеъӣ дар табиати ин гуна афрод нест, ва ҳатто агар мебуд ҳам, ӯ дарк кардан намехост, зеро ки барои ӯ ҳастӣ он чизе аст, ки дар ихтиёр доранд. Яъне ҷавҳари сустаносир хушомад гуфтан аст ва бо ин амал хуш аст, чунки ӯ қодир нест, ки берун аз ин доира назар дошта бошад ва ё тафаккур кунад ва каму костагии худ ё ҷомеъаеро, ки дар он рӯзгор дорад, бубинад.
Дагихудо Дагиев, доктори илми сиёсатшиносӣ – Ландан
Дар яке аз маҷмуаҳои маҷаллаи «Оила ва Ҷамъият», ки дар Узбакистон ба нашр расидааст, дар мавриди мавқеъи зан дар ҷомеъа назарияи таассубовар баён шудааст. Ин маҷалла ба назар ҳамчун василае барои контроли мавқеъи зан дар ҷомеа буда, аз сару либос пӯшии зан шурӯъ карда то аҷзои зиндагии фардии ӯро мехоҳад мутобиқ бар суннатҳои ҳоким дар ҷомеъа танзим кунад ва шахсияти ӯро бо кору бори зиндагии оилавӣ маҳдуд кунад ва ҳаргиз нагзорад то ӯ по фаротар аз ин маҳдуда бигзорад. Маҷаллаи мазкур ба занон меомӯзонад, ки чи гуна шавҳарро истиқбол бояд гирифт ва чи тавр эҳтироми ӯро ба ҷо овард, таъбашро хуш гардонд... ва ғайра. Воқеан дар фарҳанги мардуми Осиёи марказӣ дар мавриди мавқеи зан як фаҳмиши асримиёнагӣ боқист, ва мувофиқи он зане, ки шавҳар мекунад, насиҳати ҷониби падару модар ба ӯ чунин аст, ки ҳамеша бо гапу кори шавҳар ва падару модари шавҳар амал кунад, ҳаргиз амале накунад, ки боиси хашми шавҳар ё падару модари шавҳар бигардад. Хулоса ин аст, ки барои зан як муҳити тарсу ваҳм офарида мешавад ва ӯ мисли як одами дуюмдараҷа дар хонаи шавҳар рӯзгор дошта доимо дар андешаи он аст, ки мабодо як ҳаракат ё амали ӯ боиси хушунат ё ҷангу ҷидоли оилавӣ гардад. Чунки ҳаққу ҳуқуқи ин зан дар хонаи шавҳар на танҳо аз шавҳар ва падару модар, балки бародарону хоҳарони шавҳар ҳам камтар аст. Дар натиҷа тарсу ҳарос ҳамеша дар вуҷуди зан нуҳуфтааст ва чуноне ки медонем, тарсу ҳарос нишонае аз хӯйю атвори ғуломианд. Модаре, ки дар ин миён фарзанд ба дунё меорад, он атвори ғуломиро ба фарзандаш тавассути шири синааш интиқол медиҳад. Чуноне ки Хоҷа Ҳофиз мефармояд; «бо шир андарун шуду бо ҷон бадар шавад». Бар идомаи суханони Хоҷа Ҳофиз, гуфтаи Абдурауф Фитрат хеле мувофиқ аст дар ин маврид; «зане, ки асир бошад, аз ӯ асирзода мерӯяд». Дар чунин фарҳанг, ки зан - модарро ба ғуломӣ мубталло сохтааст, аз ин гуна модар ғуломзода мерӯяд, яъне манкурт (ишора ба асари Чингиз Айтматов). Ин манкурти асри бисту якум шахси ғайри фаъол аст, ғайри фаъол ин ҷо ба маъниест, ки ӯ танҳо олами мавҷударо ба хотири хӯрдан ва зебоии одамиро танҳо дар сару либос пӯшидан мебинаду халос.
Вазиронро ҳам занони асир зодаанд
Зан, ки ҳастии ҳамаи мо ва ҷомеъаи мо зи ҳастии ӯст, мо дар ниҳодаш хӯю хавоси ғуломӣ ниҳодаем ва ӯро иҷборан ба як фарди ғайри фаъол дар ҷомеъа мубтало кардаем ва ӯро аз воқеъияти ҳастии худ бехуд кардаем. Ва ҳамагии мо, аз доро шурӯъ карда то фақир, аз олим то вазир зодаи ҳамин модари асирзодаем. Мутаассифона аз ин гуна зан - модар танҳо ҳамон фарди сустаносирро мунтазир будан лозим асту халос, зеро ингуна фарҳанге, ки ин модар зодаи он аст, ҳаргиз қудрати «шери худову рустами дастон» зоиданро надорад. Ин сустаноcир як шахси ғайри фаъол буда, на аз аслу на аз воқеияти ҳоли хеш воқиф аст, чунки сустаносир фарде аст беҷавҳар. Фикру фаҳми сустаносир танҳо ба як чиз банд асту халос; чи гуна ба афроди масъул хушомад бигӯяд, то ки дар ҷомеъа соҳибмансаб ва соҳиби иззату эҳтиром гардад, ӯ роҳи дигарро барои таборузи шахсияти худ намебинад.
Даҳшатнок ин аст, ки ин гуна ашхос яъне сустаносир, аз ғизои маънавӣ маҳрум буда, тафаккури ин гуна ашхос барои дарки олами воқеъӣ ё шинохти асли хеш (Худӣ - ба истилоҳи Меҳмоншоҳ) ҷавҳари одамӣ қодир нест ба мисли Манкурт - қаҳрамони асари машҳури Чингиз Айтматов. Аз ин ҷиҳат ҷисми ӯ ғизо мегираду ишкамбузургии ӯ ин андешаро собит месозад. Ӯ маънии зиндагиро аз ин бештар дарк нахоҳад кард, чунки дарки олами воқеъӣ дар табиати ин гуна афрод нест, ва ҳатто агар мебуд ҳам, ӯ дарк кардан намехост, зеро ки барои ӯ ҳастӣ он чизе аст, ки дар ихтиёр доранд. Яъне ҷавҳари сустаносир хушомад гуфтан аст ва бо ин амал хуш аст, чунки ӯ қодир нест, ки берун аз ин доира назар дошта бошад ва ё тафаккур кунад ва каму костагии худ ё ҷомеъаеро, ки дар он рӯзгор дорад, бубинад.
Дагихудо Дагиев, доктори илми сиёсатшиносӣ – Ландан
Комментариев нет:
Отправить комментарий