Андарзҳо

Андарзҳо  аз  суханони бузургон!

Аз зимни бузургтарин неъматҳое ки Худои таъоло бар бандагон арзонӣ дошта аст, ҷисм асту қалб асту ақл асту рӯҳ, ки ҳар яке аз ин неъматҳои чаҳоргона ба чизе сахт ниёзманд аст ва яқинан, бе он завол пазирад: Ҷисм ба таъому варзиш ниёз дорад, қалб ба зикру оромиш, ақл ба тафаккур ва дониш ва рӯҳ ба ибодату ниёиш. (ФНуралӣ)

Шайхул-Ислом ибни Таймийя {раҳматулллоҳи алайҳ} гуфта аст:
ليس في الدنيا نعيمٌ يشبه نعيم الآخرة إلا نعيم الإيمان".( شيخ الإسلام ابن تيمية-رحمه الله، مجموع الفتاوى (28 /31).
Ҳеҷ неъмате дар дунё ба неъматҳои охират монанд нест, магар неъмати ИМОН. (Маҷмуъ-ул-фатово; 28/31)
Имом Аҳмадро {раҳматулллоҳи алайҳ} пурсиданд:
متى الراحة؟ قال: عند أول قدم أضعها في الجنة". طبقات الحنابلة - (1 /291)
Роҳат кай аст? Гуфто: Ҳангоми гузоштани нахустин гомам дар биҳишт. (Табақоту-л-ҳанобила; 1/291)
Умар ибни Абдул-ъазиз {раҳматулллоҳи алайҳ} гуфт:
لا مُستراح للعبد إلا تحت شجرة طوبى
Барои банда ҷои ҳеҷ роҳате нест, магар зери дарахти Тубо. («Ал-фавоид»-и Ибни Қаййим, саҳ. 68) {ТФН}

Бархе аз пешиниёни порсо гуфтаанд:
ادَّخر راحتك لقبرك، وقِّلل من لهوك ونومك، فإنَّ من ورائك نومةً صبحها يوم القيامة.
Роҳататро барои қабрат бияндӯз ва аз беҳудакорӣ ва хоби хеш кам кун, зеро ки дар пешорӯи ту хобест, ки субҳи он рӯзи Қиёмат бувад. (Тарҷумаи.Ф.Нуралӣ)

Бархе аз пешиниёни порсо гуфтаанд:
قَدْ أَصْبَحَ بِنَا مِنْ نِعَمِ الْلَّهِ تَعَالَىْ مَا لَا نُحْصِيْهِ مَعَ كَثْرَةِ مَا نَعْصِيَهِ فَلَا نَدْرِيْ أَيَّهُمَا نَشْكُرُ، أَجَمِيلُ مَا يَنْشُرُ أَمْ قَبِيْحَ مَا يَسْتُرُ.
Ҳар яки мо бо чандон неъматҳои илоҳӣ ба субҳ расида, ки натавонемашон шумурд, бо ин ки ӯро фаровон нофармонӣ мекунем. Надонем, ки шукри кадомяк неъмати ӯ бигӯем?: Шукри он накӯиҳоеро ки ӯ (дар бораи мо миёни халқ) интишор мекунад, ё шукри ин ки ӯ зиштиҳои моро (аз халқ) пӯшида медорад. (ТФН)

Шайхул-Ислом Ибни Таймийя (раҳматуллоҳи ъалайҳи) гуфта аст:
القلوب الصادقة والأدعية الصالحة هي العسكر الذي لا يغلب. (شيخ الإسلام ابن تيمية-رحمه الله، مجموع الفتاوى (28 / 644)
Қалбҳои содиқ ва дуъоҳои солеҳ лашкарест ҳазиматнопазир. (Маҷмуъ-ул-фатово; 28/644)

Худованд итоат аз худ ва расулашро бар мо воҷиб гардонидааст: “Ва ҳеҷ мўъмину ҳеҷ мўъминаро он нест, ки чун Худову пайғамбари Ў коре муқаррар кунанд, онҳоро дар он кори хеш ихтиёр бошад. Ва ҳар ки Худову пайғамбари Ўро нофармонӣ кунад, пас, ҳамоно, ба гумроҳии зоҳир гумроҳ шудааст”. (Аҳзоб-36)

Абдуллоҳ ибни Аббос {разияллоҳу анҳумо} гуфта:
صاحب المعروف لا يقع، فإن وقع وجد متّكأً.(عبد الله بن عبّاس-رضى الله عنهما، عيون الأخبار، 1 /339(
Соҳибэҳсон аз пой дарнамеуфтад, агар даруфтад, барои хеш такягоҳе пайдо мекунад. (Ъуйуну-л-ахбор; 1/339)

Абдуллоҳ ибни Аббос {разияллоҳу анҳумо} гуфта:

 صاحب المعروف لا يقع، فإن وقع وجد متّكأً.(عبد الله بن عبّاس-رضى الله عنهما، عيون الأخبار، 1 /339(

Соҳибэҳсон аз пой дарнамеуфтад, агар даруфтад, барои хеш такягоҳе пайдо мекунад. (Ъуйуну-л-ахбор; 1/339)

Намоз; даъват аст, иҷобат аст, наҷот аст, шукр аст, баракат аст, раҳмат аст, ҳузур аст, фарроҳӣ аст, дуо аст, ишқ аст ва албатта ки ФАРЗ аст.

Тафаккур садақаи ақл
Ба Иброҳими Адҳам суол карданд:
- Чаро ин қадар зиёд фикр мекунед?
Иброҳими Адҳам ҷавоб дод:
- Тафаккур садақаи ақл аст.

Шаъну шараф чист?
Шаъну шараф на онест, ки ту дар ибодати нафл бошӣ ва дигаре барои ту заҳмат бикашад.
Шаъну шараф он аст, ки худат заҳмат кашида нонатро ба хона биёрӣ ва баъд ба намоз шурӯъ бикунӣ. Дар чунин ҳолат дари хона садо барорад ҳам, таваҷҷӯҳ намекунӣ.
Агар дар хонаат чизе набошад ва дар намоз бошӣ, дар ҳар садои дари хона, фикри онро мекунӣ, ки «шояд ин одам бароям ноне овардааст».
*** Агар ризқ бо илм зиёд мегардид, аз ҷоҳил дида дигаре душвортар умр ба сар намебурд. Илму ибодат танҳо барои розигии Аллоҳ Таъолоро насиб кардан ба ҷо оварда мешавад.

Нафаре, ки ба куҷо рафтанашро медонад, ҳатто дунё барои роҳ додан, як тараф меистад. (Девид Ҷордан)

Дарси хубе аз падар
Падаре мехоҳад фарзандашро ба китобхонӣ одат бикунонад. Аз ин хотир ба духтараш китоберо бидодe фармуд:
- Духтарам! Агар ин китобро бихонӣ бароят 5 сомонӣ медиҳам. 
Пешниҳод барои фарзанд хуш омад. Кӯдак китобхониро дӯст намедошт. Аз ин хотир китобро нахонд. Аз модараш, ки қаблан китобро хонда буд, хоҳиши мӯҳтавои китобро намуд. Модараш нақл кард. Фарзанд баъди чанд рӯз назди падар омад ва гуфт:
- Падар китобро хондам.
Падар хоҳиш кард, ки каме нақл кунад. Фарзанд ҳам нақл намуд. Фарзанд ҳадяи китобхониро талаб кард. Падар гуфт:
- Ту ин китобро нахондӣ. Маро фиреб мекунӣ. Агар китобро мехондӣ, ман даруни китоб панҷ сомонӣ гузошта будам.
*** Дар ҳоли ҳозир мардум аз меъёр зиёд барои мухтасари китоб рӯ ба интернет мениҳанд. Намегӯям, ки интернет бад аст, аммо дар хониши китоб инсонро танбал месозад. Ҳол он ки кайфияти хониши китоб дигар аст. Ҷаҳонбиниро васеъ мегардонад. Падарону модарон кушиш бикунанд, ки соате дар даст китоб гиранду бихонанд ва ин беҳтарин таблиғи китобхонӣ барои фарзандон аст.
ХУДОБАХШ

Қалбе, ки Аллоҳро фаромӯш намекунад
Абул Ҳасан Ҳарқанӣ рӯзе дар сӯҳбат чунин суол кард:
- Беҳтарин чиз дар дунё чист?
Аҳли сӯҳбат чунин гуфтанд:
- Шумо хубтар медонед.
Абул Ҳасан Ҳарқанӣ чунин фармуд:
- Дар дунё аз ҳама чизи беҳтарин қалбест, ки Аллоҳро фаромӯш намекунад.
ХУДОБАХШ

Закоти илм
Ҳасан бин Амр ал Марвазӣ чунин нақл мекунад:
- Рӯзе назди Бишри Ҳофӣ будам. Гурӯҳе аз аҳли ҳадис наздаш омаданд. Бишри Ҳофӣ фармуд:
- Бидонед, ки шумо ҳам бояд закот бидиҳед. Ҳар нафаре, ки 200 дирҳам дорад, бояд 5 дирҳам закот бидиҳад. Шумо ҳам 200 ҳадис аз худ кардед, бояд 5 ҳадис омӯзонед. Аз ин пас чунин амал бикунед.
*** Ҳама гуна дороӣ ба худ закот дорад. Ҳазрати Алӣ (р.а.) фармудааст.
Закоти бадан рӯза аст.
ХУДОБАХШ

Агар сухан бигӯям, пас маро танҳо донандагони забони англисӣ мефаҳманд, аммо филми бесадоро ҳама мефаҳманд ва дунё ҳам аз Амрико иборат нест. (Чарли Чаплин)

Баъзеҳо паррандаҳоро ҳақир мешуморанд, ки майнаи сарашон кӯчак аст. Парранда болои навда мешинад ва аз шикастани навда наметарсад, зеро ӯ ба навда эътимод намекунад, балки ба қаннатҳои худаш такя мекунад. Мо бандаҳо ақли хондану навиштан ва дарк карданро дорем, аммо на ҳамавақт такя ба Офаридгорамон мекунем. Вақти зуромад, зикру таваккаламон зиёда мегардад. Худоё ба мо зикру таваккали бардавом ва холисона насиб бигардон

Ҳаёт чун обест дар косаи кафида. Бинӯшӣ ҳам тамом мешавад, нанӯшӣ ҳам. Аз ин рӯ кушиш бикун, ки аз ҳаёт баҳра бигирӣ, зеро баҳра бигирӣ ва ё нагирӣ ҳам, ҳаёт мегузарад. Барои аз ҳаёт баҳра бурдан, Аллоҳ Таъоло ҳалолҳои басандае офаридааст, ки ҳоҷат ба майли ҳаром нест.

Бо аҳли илм ва хайр бояд нишаст
Инсон бояд, ки бо аҳли хайр (боилму боамал) бошад, бо аҳли хайр дӯстӣ намояд. Манфиати нишастан бо аҳли хайр то абад давом медиҳад. Барои мисол, саги Асҳоби Каҳф. Барои саг буданаш ҳаром аст, наҷисул айн аст. Вақте, ки саг тар бошад ва ба бадан бирасад, пас ҷойи расидаашро бояд бишӯст, ҳатто ба як ривояте ҳафт маротиб бояд бишӯст, зеро ҳаром аст. Саг бо аҳли хайр буд ва Аллоҳ Таъоло ба ҳурмати оне, ки бо аҳли хайр буд, сагро ҷаннатӣ кард. (Абдулҳоким Ҳусайнӣ)
*** Исми саг Қитмир мебошад. Пас, ҳаргиз набояд ноумед шуд. Муҳим он аст, ки дар роҳи хайр бошем ва дунболи аҳли хайр бошем. Аллоҳ Раҳмону Раҳим аст.

Илмро аз даст додан
Нафаре ба ҳазрати Абу Ҳурайра (р.а.) гуфт:
- Ман аз илм омӯхтан дурӣ меҷӯям, зеро аз он метарсам, ки омӯхтаамро боз фаромӯш мекунам.
Абу Ҳурайра (р.а.) чунин фармуд:
- Илм намомӯхтан, ин худ маънои аз даст додани илм аст.

Пулу вазифа инсонро дигар намекунад, танҳо ниқобашро мегирад, зеро инсонеро, ки ботинаш хайр аст, моли дунё таъсираш намекунад.

Вақти машқ кардан аз ҳар лаҳзааш нафрат мекардам. Аммо худ ба худ мегӯфтам, «Таслим машав! Ҳозир азоб бикаш ва умри боқимондаатро чун қаҳрамоне гузарон». (Муҳаммад Алӣ)

Ҳар як инсон ду дарахт дорад, яке дарахти хурсандӣ ва дигаре дарахти ғам. Кадоме аз ин дарахтҳоро сероб кунад, аз ҳамон дарахт меваи зиёд мехӯрад.

Барои шурӯъ кардан олиҷаноб будан шарт нест, аммо барои олиҷаноб шудан, шурӯъ бояд кард. (Зиг Зиглар)

Эй одам! Нақшатро хуб бозӣ бикун. Дар қабр ва маҳшар филме, ки тамошо мекунӣ, дар нақши асосияш худат ҳастӣ.

Шахсе, ки ошиқи илоҳӣ насибаш гаштааст, нафсаш ба бадӣ талқинаш намекунад.

Агар нафаре шуморо нороҳат мекунад, аммо шумо ҳоло ҳам ба ӯ салом дода метавонед, пас ин садақаи виҷдони шумост. (Мавлоно)

Имон хазина асту Иблис дузд. Ақл бошад, хазинадор аст. Агар хазинадор биравад, дузд хазинаро медуздад. (Ҳоҷӣ Бекташи Валӣ)

Хасани Басри мефармояд: Хар кас, ки бо моли харом хайр мекунад, гуё чомаи палиди худро бо бавл шуста палидтар месозад. (Пас садакае, ки аз моли харом аст, савоб надорад)

Ҳар як инсон ду дарахт дорад, яке дарахти хурсандӣ ва дигаре дарахти ғам. Кадоме аз ин дарахтҳоро сероб кунӣ, аз ҳамон дарахт меваи зиёд мехӯрӣ.

Бархе аз пешиниёни порсо гуфтаанд:

ادَّخر راحتك لقبرك، وقِّلل من لهوك ونومك، فإنَّ من ورائك نومةً صبحها يوم القيامة.

Роҳататро барои қабрат бияндӯз ва аз беҳудакорӣ ва хоби хеш кам кун, зеро ки дар пешорӯи ту хобест, ки субҳи он рӯзи Қиёмат бувад. (ТФН)

Ба андозаи тарси ту аз Аллоҳ офаридонагонаш аз ту метарсанд ва ба андозаи дӯстдории Аллоҳ офаридагонаш дӯстат медоранд ва ба андозаи машғул шуданат ба амри Худои таъоло офаридагонаш ба кори ту мепардозанд. (Юсуф ибни Ҳусайн)

Бозгашт ба Ислом ин нест, ки бар парчами худ «Аллоҳу акбар» бинависем, балки бозгашт ба Ислом ин аст, ки дилҳоямонро бо «Аллоҳу акбар» лабрез кунем ва онро ангезаи кирдор ва ҳадафи зиндагиямон гардонем. (Муҳаммад Ғаззолӣ)

Сарчашмаи хор кардани дигарон аз бешармӣ ва беадабӣ бармеояд.

Бадбахтӣ метавонад ба мо биёмӯзад, ки хушбахт бошем.

Бояд пайваста ба Парвардигори беҳамто рӯ оварем, дар ҳар корамон ӯро бино донем ва бовар кунем, ки рӯзе деҳ мухтори ӯст

Роҳи рост ва дуруст ҳамон аст, ки бар таҷруба ва илми худ биафзоем ва онҳоро барои расидан ба орзуҳо ва хостаҳои писандидаи худ ба кор барем.

Ончиро мешунавам фаромуш мекунам, ончиро мебинам ба хотир мегузорам ва ончиро анчом медињам дарк мекунам.

Ҳама мехоҳанд башариятро иваз кунанд, дареғо, ки ҳеҷ кас дар ин андеша нест, ки худро иваз кунад.

Аз гуфтаҳои Имом Шофеъӣ {раҳматуллоҳи алайҳ}:
كلّما تعلَّقت بشخص تعليقا، أذاقك الله مرّ التعلُّق، لتعلم أَنَّ الله يغار على قلبٍ تعلَّق بغيره، فيصد عن ذلك ليردك إليه. (الإمام الشافعي)
Ҳар гоҳ, ба касе ғайр аз Худо дил бибандӣ, Худои таъоло талхии ин дилбастагиро ба ту мечашонад, то бидонӣ, ки Худои таъоло аз диле ки ба ғайри ӯ мутаъаллиқ шавад, рашк мебарад, пас аз он манъат кунад, то туро ба сӯи худ бозгардонад. (Имом Шофеъӣ)
Ба андешаҳоят таваҷҷуҳ кун, пеш аз он ки ба тамаркуз табдил шаванд,
ба тамаркузи андешаҳоят таваҷҷуҳ кун, пеш аз он ки ба эҳсосот таҳвил гарданд,
ба эҳсосотат таваҷҷуҳ кун, пеш аз он ки ба рафтор табдил ёбанд,
ба рафторат таваҷҷуҳ кун, пеш аз он ки ба натиҷаҳо табдил гарданд,
ба натиҷаҳоят таваҷҷуҳ кун, пеш аз он ки ба равиши зиндагӣ ва сарнавишти ту мубаддал шаванд!
Ту, эй одамизода,
ту фақат аз унвоне иборат нестӣ, ки ба хештан додаӣ, ё аз номе ки дигарон ба ту гузоштаанд,
ту иборат аз афсурдагиву тангдилӣ, навмедӣ ва ташаннуҷу нокомӣ нестӣ,
ту танҳо иборат аз синну солу вазну шаклу ҳаҷму ранги худ нестӣ,
ту фақат иборат аз гузаштаву ҳозиру ояндаи ҳаёти хеш нестӣ,
ТУ БЕҲТАРИН ОФАРИДАЕ ҲАСТӢ, КИ ХУДОИ АЗЗА ВА ҶАЛЛА ОФАРИДА.
Пас, агар ҳар инсоне дар дунё ба чизе даст ёфта аст, БИДОН, КИ ТУ НИЗ МЕТАВОНӢ, ҲАДАФИ ХУДРО ДАСТ ЁБӢ, БАЛКИ БА ХОСТИ ХУДОИ ТАЪОЛО, ТУ МЕТАВОНӢ, ДАР ТАҲҚИҚИ АҲДОФАТ БАР Ӯ БАРТАРӢ ЁБӢ. (Иброҳими Фиққӣ)

Дуъо карданро аз Паёмбар {саллаллоҳу алайҳи ва саллам} биёмӯз ва мисли ӯ дуъо кун, ки гуфта:
اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْعَجْزِ، وَالْكَسَلِ، وَالْجُبْنِ، وَالْبُخْلِ، وَالْهَرَمِ، وَعَذَابِ الْقَبْرِ، اللَّهُمَّ آتِ نَفْسِي تَقْوَاهَا، وَزَكِّهَا أَنْتَ خَيْرُ مَنْ زَكَّاهَا، أَنْتَ وَلِيُّهَا وَمَوْلَاهَا، اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ عِلْمٍ لَا يَنْفَعُ، وَمِنْ قَلْبٍ لَا يَخْشَعُ، وَمِنْ نَفْسٍ لَا تَشْبَعُ، وَمِنْ دَعْوَةٍ لَا يُسْتَجَابُ لَهَا. (أخرجه مسلم، برقم 2722)
Худовандо, ман аз нотавониву коҳилӣ ва тарсуиву зуфтиву фартутӣ ва аз азоби гӯр ба ту паноҳ мебарам. Худовандо, ба ҷони ман парҳезгорияшро бидеҳ (то аз пайравии ҳавову ҳавас ва иртикоби табаҳкориву зишткирдориҳо бираҳад) ва онро (аз хӯи накӯҳида ва айбу гуноҳ) покиза гардон, зеро ту беҳтарин касе ҳастӣ, ки (ба муқтазои ҳикмат ва фарохии илму раҳмату хости хеш) онро покиза мегардонад, ки ёру хоҷаи он туӣ. Худовандо, аз донише ки (ба сабаби камихлосӣ ва ё риёву худнамоӣ дар амал ва омӯзиши касе ва дар тарбияи хеш ва табдили ахлоқ ва гуфтору рафтор маро ва дигаронро) суд намебахшад ва аз диле ки (ба руни сангиниву қасоват панду насиҳату наҳй дар он кора намекунад ва) худотарс намешавад ва аз нафсе ки (аз ҷамъ кардани моли дунё ва хурдану нӯшидану шаҳвату лаззатҳои сарои сипанҷӣ) сер намегардад ва аз ниёише ки (ба сабаби беихлосӣ, ё бадкирдориву пургуноҳӣ ва хурдани ҳаром) пазируфта намешавад ба ту паноҳ мебарам. [Ривояти Имом Муслим; 2722]


 Ҳангоме ки дар коре ноком мешавӣ, бидон, ки Худои субҳон ва таъоло медонад, ки он аз барои ту нест, ё ки ту барои он ҳанӯз омода нестӣ, ё дар ҳамин вақт онро таҳаммул кардан наметавонӣ, ё ончи ки аз ганҷинаи ғайб меояд барои ту аз он беҳтар аст. Пас ба қисмати Худои таъоло хушнуд шав! (Шайх Мутаваллӣ Шаъровӣ)

Паёмбари гиромӣ {саллаллоҳу алайҳи ва саллам} гуфта:
مَنْ أَصْبَحَ مِنْكُمْ آمِنًا فِي سِرْبِهِ ، مُعَافًى فِي جَسَدِهِ ، عِنْدَهُ قُوتُ يَوْمِهِ ، فَكَأَنَّمَا حِيزَتْ لَهُ الدُّنْيَا
Ҳар кӣ (аз шумо муъминон) дар ҳоле ба субҳ расида, ки ҷонаш (ва аҳлу аёлаш аз бими душманон) дар амон бошаду (зоҳиру ботини) баданаш беранҷ ва рӯзии (кофии ҳалоли) онрӯзааш муҳайё, гӯиё ҳама дунёро (бо неъматҳояш) ба даст оварда аст. [«Ал-адабу-л-муфрад»-и Бухорӣ; 300, «Сунан»-и Тирмизӣ; 2346]
Чун Худои таъоло беранҷии бадан ва амну осудаги тан ва рӯзии кофии якрӯзаатро аз ҳалол арзонӣ дошта ва хонадонатро эмину тандуруст нигаҳ дошта аст, бидон ки Худои таъоло тамоми неъматҳои ҷаҳонро бароят гирд оварда, ки барои ҳама мардум ҳосил намешаванд. Аз ин рун, боястӣ, ки ин рӯзи некатро бо шукри Худо биёғозӣ ва аз зикру ибодати ӯ ба сутӯҳ наоӣ ва ин рӯзи пурнеъматро дар тоъати Худо сарф кунӣ, на дар маъсияту нофармониву гуноҳ, ки мӯҷиби заволи ин неъматҳост ва сабаби хориву мазаллати ҳар ду ҷаҳон.

Тааҷҷуб мекунам аз касе, ки ба Парвардгори худ имон дорад ва битавонад ҳолате барояш даст бидиҳад, ки навмед шавад.
***
Агар мехоҳед касеро барои рафтори нописандида накӯҳиш кунед, сараввал ба жарфои дили худ бингаред, ки дар воқеъ чиро дӯст доред: чунон бошад ё чунон набошад?
***
Мо ойинаро ҳақнамотарин ёри худ медонем, дар ҳоле ки дар он «акси» худро мебинем.
***
Китобҳоро сара кардам ва дастаеро ба дӯстам додам. Аз дилам гузашт: чӣ андарзҳоеро ба касон медиҳем ки дар дили худ ҷое барои он пайдо намекунем.
***
Ҳеч дӯсте ба пайвастагӣ, ба шойистагӣ, ба садоқат шуморо насозад, то чунин дӯстро андаруни вуҷуди хештан пайдо накунед. Шамс мегӯӣ? Шамс шӯълае буд сар кашида аз вуҷуди худи Мавлоно. Чун ӯ намонд Мавлоно сари ин риштаи маваддатро гираҳ зад ба пои Салоҳиддини Заркӯби уммӣ. Чун аз вай гузашт гираҳ зад ба Ҳусомуддини Чалабӣ ва ин ҳама пораҳое буд аз вуҷуди Мавлоно. Агар эрод доред бигӯйед, ки ҷуз Мавлоно азамати ин ёронро чи касе сурудааст ва ин ёрон ба ҷуз Мавлоно чӣ касеро сохтаанд?
***
Мегӯянд: фулонӣ мутаккабир аст ва касеро ба кас намегирад. Боз ҳамӯро мегӯянд фулонӣ шӯҳратталаб аст. Якеро бигӯянд. Шӯҳрат чист? Таҳсини касон. Агар фулонӣ касеро ба кас намегирад таҳсини касон пешаш чӣ арзише дорад
***
Сахттар аз ҳама бароям мушоҳидаи ин ҳол буд, ки тифле хурдсол, бисёр хурдсол ки ҳануз истеъдоди таъсирпазирӣ аз бузургонро надошт аз шиддати бухл бозичаи тифли дигарро бар замин зад. Магар бухл дар фитрат ҳаст?
***
То сабру таҳаммул даст диҳад замоне ки андарзи шуморо намепазиранд, боре ба ёд биёред, ки аз чанд қавли худро пеши худ шикастед ва чанд андарзи худро ба худ ботил кардед. Аз дигарон чӣ интизор доред?
***
Шояд болотарин дараҷаи бухл он бошад, ки нисбат ба каромат ва саховати дигаре, ки нисори шумо мешавад бухл биварзед. Оё чунин нестем мо вақте, ки нисбат ба касоне, ки ҳастии худро вақфи беҳбуди мо кардаанд бухл меварзем?
***
Ба танҳоии ногузир унс бигиред, аз танҳоӣ натарсед, ки саранҷом танҳоист.
***
Дидори ёрон ба саломат ҳар рӯз иди дигарест.
***
Фармуданд: Беҳтарин мерос ба фарзанд номи нек аст.
Суол шуд: Номи неке, ки ба фарзанд дода мешавад?
Гуфт: На, номи неке, ки аз падару модар ба мерос гузошта мешавад.
***
Бо яке ки ки ба инод ва инкори Ҳақ саргарм буд, мегуфтанд: Дар вуҷудат ҳеч арзише нест ҷуз он ки офаридаи Ҳақ ҳастӣ ва бо ин ҳол агар Ҳақро мункирӣ, дигар чӣ арзише дорӣ?
***
Яке мегуфт: Аз ҷонам сер шудам.
Фармуданд: Муфт ёфтаӣ.
***
Аз қиёси нуқсонҳо барои худ камол ҷустан чунон аст, ки гӯё бар лаби чоҳе биистед ва бихоҳед, ки баландии қомати шуморо аз зери чоҳ то сари шумо андоза бигиранд. Мухтасар, сахт худфиребист.
***
Инсон қимати вақтро ба дурустӣ мешиносад, агар ҳар лаҳза бо ин андеша бошад, ки ин ҳар лаҳза қисмате аз он азизтарин чизест, ки “умр” номида мешавад.
***
Мо бисёр вақт дигаронро насиҳат мекунем, то нафси худро ба гӯш кардан ва масъулият водорем.
***
Ба қаъри кон меравем, то ганҷ берун орем. Пас чаро ба қаъри таърих меравем, то ранҷ берун орем. Чаро аз дили таърих баҳонаи ҷанг баркашем на ҳикмати оштӣ?!
***
Мо бисёр вақт дар сабқати беҳтар аз дигарон будан бадтар аз худамон мешавем.
***
Чун балое пеш ояд бояд таваккул кард ба оне, ки то кунун басе балоро аз сари мо рад карда, бидуни он ки мо худ огоҳ шавем.
***
Чун мо ба худ ҳам дурӯғ мегӯем, моро аз дигарон ва дигаронро аз мо чи умед.
***
Ғаризаи қасос дар инсон ба ҳадде неруманд аст, ки инсонро ба корҳои хориқулодда вомедорад. Масалан, кӯдаке чашмонашро пӯшид ва ба рақибаш гуфт: ман туро нест кардам!
***
Мо барои дуртарин ва душвортарин сафар, ки марг аст, камтар аз ҳар сафари дигар омодагӣ мегирем.
***
Ҳеч кас моро беҳтар аз мо намешиносад ва ба ҳамин андоза ҳам ҳеч кас моро камтар аз мо намешиносад.
***
Чашми дил айнак намехоҳад.
***
Баҳс мисли оташ аст: агар барои мӯътақид кардан аст, ин оташест дар оташдонҳо ва агар барои мулзам кардан аст, оташест дар дилу имонҳо.
***
Онки ба сӯйи Худо даъват мекунад, сари роҳро бо вуҷуди худ банд намекунад ва дар пои худ мунтаҳӣ намедонад.
***
Таъзим барои маслиҳат бад нест, агар эмин бошӣ, ки пой бар сарат намегузоранд.
***
Басо аҷаб аст, агар мо шокӣ бошем, ки ҳарфи моро қабул надоранд, аз касоне, ки ҳарфи офаридгори худро қабул надоранд.
***
Калимаҳо чун ошноёни дерин барои мо маълуму оддӣ мешаванд, аммо гоҳо маънои комилан тозае аз онҳо кашф мешавад, чунон ки гоҳо ошнои худро ба куллӣ бо симои дигаре мебинем.
***
Касоне дар таърих тавонистанд Худоро аз зеҳни тудаҳое дур кунанд, аммо натавонистанд худро аз васвасаи даъвои худоӣ кардан эмин созанд.

Инсонҳо ҳар чӣ дарки бештаре дошта бошанд, ранҷи бештаре мекашанд.
Як фикри мусбати кӯчак дар субҳ, метавонад кулли рӯзатонро тағйир диҳад.
Бар он чӣ гузашт, он чӣ шикаст, он чӣ нашуд ҳасрат нахӯр.
Зиндагӣ агар осон буд, бо гиря оғоз намешуд.
Аз зеҳн то даҳон фақат як нуқта фосила аст, то зеҳнатро боз накардӣ даҳонатро боз накун.
Одами мағрур мисли касест, ки болои кӯҳ истода, ҳамаро кӯчак мебинад, ғофил аз ин ки мардум ҳам аз поён ӯро кӯчак мебинанд.
Барои худат зиндагӣ кун, барои дигарон зиндагӣ бош.
Агар медонистед, ки афкоратон чӣ қадар қудратманд ҳаст, ҳеҷ гоҳ ҳатто барои як бори дигар ҳам манфӣ фикр намекардед.
Агар мехоҳед хушбахт бошед, зиндагиро ба як ҳадаф гиреҳ бизанед, на бо ашхос ва ашё.

 Чашм бефоида аст, вақте зеҳн кӯр бошад.
Писаре аз модараш пурсид: чӣ гуна метавонам барои худам зани лоиқ пайдо кунам?
Модар посух дод: нигарони пайдо кардани зани лоиқ мабош, рӯи марди лоиқ шудани худ фикр кун.

Чизе ки сарнавишти инсонро месозад «истеъдодҳояш» нест «интихобҳояш» аст.

Гаронмоятарин гавҳари одамӣ инсонияти ӯст. Ҳар кас инсонияти худро бохт аз дигар бохтанҳо наҳаросад.

Иштибоҳи аслии мо дар зиндагӣ ҳазорон кори ғалате нест, ки анҷом медиҳем, балки ҳазорон кори дурӯстест, ки барои ашхоси ғалат анҷом медиҳем.

Мусалмон бояд чунон бошад, ки бо дидани он ботил ба ларза дарояд ва қадами он дар ҳар ҷо ки бияфтад, дарёҳои муҳабату бародарӣ ҷорӣ шавад ва ҳар кирдору рафтори мусалмон барои дигарон машъали роҳ бошад.

(Пас, эй ҷавонони мусалмон! Эй касоне ки ҷаҳон дар интизори қиёму ислоҳи шумост! Ба ҳуш биёед. Худро бардурӯғ бар хоб назанед, худро бишносед ва дигаронро ба ахлоқу кирдору гуфтори хеш ба сӯи худ моил созед. Таълими Қуръонро ом кунед ва ба суннати инсонсози Расули муаззам чанг бизанед. Ба Худо қасам, масъулиятҳоятон хело зиёд шудааст, чаро ҳануз ҳам мисли кудаконед? чаро ҳануз ҳам интихобро наомухтаед? Барномаи шумо куҷост?...).
Эй касе ки имрӯзро ба сони дирӯз табоҳ намудӣ, бедор шав ва худро дарёб.
То кай худро ба куштан медиҳӣ?
Боқимондаи умратро дарёб ва бидон, ки гузаштаатро арзон фурухтӣ.
Худовандо! Бубахш моро, барои гуноҳоне, ки лаззаташ рафта, аммо масъулияташ мондааст.
Бо ислоҳталабон бош!!! То ислоҳпазиру ислоҳгар бошӣ.

Дунё аз они касонест, ки мутолиа мекунанд.

Хушбахт касест, ки ба яке аз ин ду чиз дастрасӣ дорад:ё китобҳои хуб ё дӯстони китобхон.
Шарти хондани китобҳои хуб, нахондани китобҳои бад аст. Чаро ки зиндагӣ бисёр кӯтоҳ аст ва ман танҳо вақти хондани китоби хубро дорам.
Ҳар ҷо одам ҳаст, он ҷо китоб ҳам бояд бошад.
Донишгоҳи воқеӣ ҷоест, ки маҷмӯае аз китоб дар он ҷамоварӣ шуда бошад.
Саҳифаҳои китоб ба манзалаи болҳое ҳастанд, ки руҳро ба олами рӯшноӣ парвоз медиҳанд.
Зиндагӣ бидуни мутолиа арзиши зистан надорад.
Утоқи бидуни китоб монанди ҷисми бе руҳ ва хонаи бидуни чароғ аст.
Китобро бояд дар радифи заруриёти зиндагӣ ба шумор овард.

Марди бузург дер ваъда медихад, аммо зуд ба анчом мерасонад.

Зиёд зистан камобеш орзуи хама аст, аммо хуб зистан ормони як иддаи маъдуд.
Бехтарин нигахбони саодат дар хонавода ишки зану шавхар нисбат ба якдигар аст.
Агар рузе шаъну макомат поён омад ноумед машав, зеро офтоб харруз хангоми гуруб поён меравад, то бомдоди рузи дигар боло биояд.
Заношуи иборат аст аз се хафта ошнои, се мох ошики, се соли чанг ва си соли тахаммул.
Бояд аз бади кардан битарсем, то аз бади дидан.
Начандон нарми кун, ки бар ту далер шаванд ва начандон дурушти, ки аз ту сер гарданд.
Дар кураи шуълавари зиндаги некбахтии мо пардохта мешавад.
Агар ба рохи хато рафти, аз бозгашташ матарс!
Хар кадар бузургтар боши, танхотар хасти.
Худоё, хунар чи кадар баланду умр чи кадар кутох аст.

Ба фарзандат магӯ...
_________________
* - Ба фарзандат магӯ, биё, намоз бихон ва илло ба дӯзах хоҳӣ рафт, балки бигӯ, эй ҷигаргӯшаам, биё, то намоз бихонем, то ҳама хонадон аз аҳли биҳишт гардем.
* - Ба фарзандат магӯ, эй танбал, бирав, ҳуҷраатро мураттаб кун, ки мисли харобазор шуда аст, балки бигӯяш, ки эй нури чашми падар, ту ки тозагиву тартибро дӯст дорӣ, оё мехоҳӣ, ки касе ёварият кунад, то ҳуҷраатро ба назму тартиб дарорӣ?
* - Ба фарзандат магӯ, ки эй хирасар, чанд бор гуфтамат, ки дар хонаву кӯча тӯпбозӣ макун, балки бигӯ, ҷони падар, медонам, ки ту истеъдоди тӯпбозӣ дорӣ, аммо хонаву кӯча ҷои тӯпбозӣ нест, бо ёронат як рӯзе дар ҳафта ҷамъ шавед ва дар варзишгоҳи мактаб бозӣ кунед ва қисме аз маблағи иҷораи варзишгоҳро ман мепардозам.
* - Ба фарзандат магӯ, ки эй бефаҳм, бархезу дарсҳоятро бихон, бозиро тарк кун, чун дарсхонӣ муҳимтар аст, балки бигӯ, эй шодии қалбам, чун аз хондани дарсҳоят фориғ шудӣ, агар хоҳӣ, ман низ муддате чанд дар бозиятон мушоракат мекунам.
* - Ба фарзандат магӯ, ки эй бетамиз, чанд борат бигӯямат, ки дастонатро баъди тановули таъом бишӯй, ё бархезу дандонатро бишӯй, ё ки ҳар бор ҳатман ман як гапро бигӯям? Балки бигӯй, ки Паёмбарамон (саллаллоҳу алайҳи ва саллам) моро фармуда аст, ки "ан-назофату мина-л-имон" – "тозагӣ аз имон аст", ман низ шод мешавам, ки дар пайравӣ аз ин сухани Паёмбар дастонат, ё дандонҳоятро бишӯӣ ва маро шод гардонӣ. 

Интихоби ту чист?
_______________
Сахтии тоъат равад, лек бимонад савоб,
Лаззати исён равад, боз бимонад иқоб.
Лаззати яклаҳзае, ё ки савоби абад
Бознигар, эй ҳаким, чист туро интихоб? (ФН)
Тааммуле дар неъматҳои баданӣ
_____________________________
Ҳама андомҳо неъмате ҳастанд бебаҳо, чи чашму чи гӯшу дасту пову дилу гурда...
Чашмонатро лаҳзае бипӯш ва дар неъмати биноӣ биандеш: бе чашм наметавонистӣ, ки чеҳраи худро бибинӣ, чеҳраи азизтарин афродро чун падару модару зану фарзанду бародаронатро фарқ намекардӣ, аз зебоиҳои табиъат лаззат намебурдӣ, рангҳоро намешинохтӣ, пастиву баландиҳои роҳро намедидӣ, унвони хонаатро намедонистӣ, дар вузӯ намедонистӣ, кадом узват пок аст, ҷиҳати қибларо намедонистӣ, вақтҳои намозро намедонистӣ, Қуръонро намехондӣ... Ҳамчунини дигар неъматҳои дигар, чун андеша кардан, шунавоӣ, гуфтор, роҳ рафтан...
Камтар аз ҳама неъмати нафас кашидан аст. Ҳар лаҳзае нафасе ройгон мекашем ва дар бораи ин неъмати бузурги ройгон ҳеҷ намеандешем. Аз беморони дамкӯтаҳӣ бипурсед, ки ҳангоме ки нафасашон тангӣ мекунад, чи эҳсоси ногуворе шабеҳи ҷонканӣ доранд? (Худо ҳама беморонро шифо ато кунод!)
Агар аз чашми бино, гӯши шунаво, забони гӯё, пои раво ва дасти гиро маҳрум мебудӣ, чи ҳоли риққатоваре медоштӣ? Ба ҷуз пораи гӯште беш намебудӣ, ки дар гӯшае хору залил афганда, дастнигари риоят ва муҳтоҷи мадад ва шафқату темордорӣ буд.
Оё он Худое ки ин ҳама неъматҳоро бе ҳеҷ музде бароят дода аст, сазовори шукр нест? Сазовори ҳама санову шукри содиқона ва ибодати холис ӯст. Пас шукри Худоеро ба ҷой биёр, ки ин ҳама неъматҳоро бароят ройгон бахшида аст ва бикӯш, то ин неъматҳоро дар тоъати Худо кор бандӣ, зеро давоми неъмат дар истифодаи он дар тоъати Худо ва шукргузор будан аст. (ФН, 11.01.2014)
Ба ҷамолу молу нажод маноз!
___________________________
Айб аст, ки бо чизе бинозӣ, ки ту онро насохтаӣ: Ба ҷамоли хеш маноз, ки ту онро наофаридаӣ, ба ниёгону хешовандону нажоди хеш маноз, ки ту онҳоро барнагузидаӣ, ба молу ризқи хеш маноз, ки ту онро надодаӣ, ба ҷоҳу мансаби хеш маноз, ки ба ту аз дигаре расида ва аз ту ба дигаре расад, балки ба ахлоқ ва одоби хеш фахр кун, ки хештанро бо онҳо оростаӣ ва ба дониши хеш биноз, ки худ онро андӯхтаӣ ва ҳамвора, шукри Худоеро бигӯ, ки бархеи ин неъматҳоро ба фазли худ бе ҳеҷ кӯшише ба ту дода аст ва дар баъзеи дигар туро бо карами худ тавфиқ бахшида.

Насиҳате чанд ба зангирандагон ва шавҳаркунандагон
_______________________________________________
Ҷавонмард ва хоҳаре ки иқдом ба издивоҷ кардаӣ, чанд нуктаро дар ёд дор, ки:
- Ба андозаи покдоманият, Худо ҳамсари покдоманат насиб мекунад, на ба андозаи зебоият.
- Ба андозаи парҳезгорият, Худо ҳамсари парҳезгорат медиҳад, на ба андозаи кобини пардохтаат, ё моли падарат.
- Ба андозаи он ки чашм аз маҳорим пӯшида медорӣ, Худо ҳамсаре мастурат медиҳад, ки чун лӯлӯи макнун ва гавҳари садафпӯш бошаду аз ҳама назарҳо пинҳон, хори чашми фосиқе онро нахарошида ва касе ҳаловати ҷамоли ӯ начашида.
- Ба андозаи нигаҳ доштани даст аз маҳорим, Худо бароят ҳамсаре медиҳад, ки дасти фосиқе сӯи ӯ дароз нашуда ва боғбоне гули ҷамоли ӯ начида.
- Хештанро аз ҳаром нигаҳ дор, то Худо бароят ҳамсаре бидиҳад, ки дар ҳалол парвариш ёфта ва аз ҳаром раҳида.
- Аз хилвати духтарони бегона ва суҳбати маҳрамонаи мардони бегона дур бош, то ҳамсарат фақат вижаи ту бошад ва ҳамнишини дилороми ту.
- Ва ба андозаи нигаҳ доштани забон аз бадгӯӣ ва туҳмати мардон ва занони муъмин, Худо бароят ҳамсаре медиҳад, ки забони бадгӯе шарафи ӯро нахарошида.
Пас вой бар ҳоли касе ки забони палиди худ ба туҳмати зани Паёмбар олуда карда асту боз оҳанги тавба кардан надорад... (ФН, 07.01.2014)

Хуршеди обрӯ
___________
Обрӯ, шараф ва ақидаатро чун фарше магустар, ки ҳар нокасе зери пояш кунад. Онҳоро хуршедвор дар авҷи осмони ҳувийятат қарор бидеҳ, то ҳама ба вузӯҳ бибинандашон, онгоҳ, ё ибрат бигиранд, ё нуре иқтибос кунанд. Ва агар ин ду рух надиҳанд, барои осеби онон дастнорас бошанд. (ФН, 04.01.2014)

Гови бешир бонгаш баланд аст
__________________________
Мардуми мо масали хубе доранд, ки "гови бешир бонгаш баланд аст". Ё ба ибораи дигар, зарфи тиҳӣ нисбат ба зарфи анбошта бонги бештар дорад ва башар низ ҳамчунинанд: ҳою ҳуй, бонгҳои баланд ва фарёдҳои осмонхарош фақат аз каполи тиҳимағзон ва беадабону сифлагон бармехезанд, пас, вақти гаронбаҳоятро дар ҷидол бо онон талаф макун! (ФН, 04.01.2014)

Падари хеш шав, агар мардӣ.
_________________________
Фарқест бузург, миёни миллате ки ҳамвора суруди шукӯҳи ниёгони худро замзама мекунад ва миёни миллате ки ба сохтани шукӯҳ барои наберагони худ машғул аст. (Ронайн)

Ҳимматбаландон
______________
Ғуломи ҳиммати онам, ки зери чархи кабуд,
Зи ҳар чи ранги таъаллуқ пазирад озод аст. (Ҳофиз)
***
Марди ҳимматбаланде аз Чеченистон, бо номи Мусо Дадаев.
Ғамгин мабош: Агар гуноҳе варзидӣ, тавба кун!
Ва чун кори зиште кардӣ, омурзиш бихоҳ!
Ва агар хатое аз ту сар зад, ислоҳаш кун, зеро раҳмати Худои таъоло фарох асту боби тавба боз ва омурзиши ӯ беинтиҳо ва тавба мақбул. [Д-р Оизи Қаранӣ]